Ulu Beden Burcu
Diyarbakır Surlarının en görkemli ve süslü burcudur. Surların Güney batısındadır. Sur içi’ndeki Mimar Sinan’ın Ali Paşa Camii ve Külliyesi’nin hemen karşısında yer alır. Burcun genelinde figürlü süslemeler tasvir edilmiştir. Kullanılan figürler kuvveti, gücü, üstünlüğü ve krallığı temsil eden canlılardan oluşmaktadır.
Evli Beden Burcu, Ulu Beden veya Ben-u Sen Burcu olarak da bilinir. Artuklu dönemi eseridir. Melik-el Salih Ebu’l-feth Mahmut zamanında 1208 tarihinde yapılmıştır. Mimarı Cafer oğlu İbrahim’dir. Evli Beden burcunda da Aslan ve çift başlı kartal motifleri yer almıştır. Burçta toplam 6 aslan motifi kabartma vardır ve Avrasya hayvan motifleri üslubunu yansıtırlar. Başlarında taç bulunan kanatlı aslan figürlerinin kuyrukları ejder başlı olarak işlenmiştir. Üslup olarak Yedi Kardeşler Burcu ile belirgin özellikler taşır.
Bu çift başlı kartal motifindeki kanatlarda simgesel altışar adet telek (Kanat tüyü) kullanılmıştır. Evli Beden burcunun ön yüzünde (izleyene göre) sol alt köşede yer alan ve dışa dönük aslan motifi kabartma olarak çukur halde işlenmiş yatay dikdörtgen içine alınmıştır. Burç yüzeyinde yer alan tüm aslan motifi kabartmaları aşınmış ya da tahrip olmuştur. Kitabe kuşağının sol başında kanatlı, Ejder başlı kuyruklu aslan motifi kabartması, görüntüsü ile dinamik bir imaj hissi uyandırmaktadır. Aslan figürü dikdörtgen şeklinde bir taş yüzeyi üzerine işlenmiştir. Kompozisyonun yüzey üzerine dengeli bir biçimde yerleştirildiği söylenebilir. Bununla beraber figürün ejder başlı kuyruğu çerçeve dışına taşırılmıştır. Aslan başı’nın insan başını çağrıştırmış olması, Mısır piramitlerinin önünde yer alan insan başlı aslan heykelleri olan “sfenksleri” hatırlatmaktadır. Evli Beden burcunun üst kısmında beş mukarnas dizisi bulunur. Bu iri mukarnaslar zor işlenen sert bir yapıya sahip olan bazalt taşıyla büyük bir ustalıkla hükmedildiğinin göstergesidir. Yüzeyde çok sayıda dışa taşkın çerçeveli mazgal pencereler bulunmaktadır.